Η Αγία Βαρβάρα ήταν ένα όμορφο κορίτσι που έζησε στην πόλη της Νικομήδειας στη Μικρά Ασία (σημερινή Izmit) επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού. Ο φανατικός εθνικός “ειδωλολάτρης” πατέρας της (Διόσκορος ή Διόσορος), την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο προκειμένου να τη διαφυλάξει από μνηστήρες. Ωστόσο μυστικά προσηλυτίστηκε στο Χριστιανισμό. Ο πατέρας της όταν διέταξε να χτιστεί για αυτή ένα λουτρό, ούτως ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα δημόσια λουτρά, και ενώ το σχέδιο για το λουτρό προέβλεπε αρχικά 2 παράθυρα, η Βαρβάρα εγκατέστησε άλλο ένα για να τιμήσει την Αγία Τριάδα εκμυστηρεύοντας τον λόγο στον πατέρα της. Τότε ο πατέρας της , βλέποντας αυτή την αλλαγή, εξαγριώθηκε και διέταξε να την παραδώσουν στον Ρωμαίο Έπαρχο κατά τους διωγμούς των Χριστιανών.
Ο Έπαρχος θαυμάζοντας την ομορφιά της προσπάθησε να την μεταπείσει, βλέποντας όμως ότι εκείνη ήταν ανένδοτη την υπέβαλε σε μαρτύρια, περισσότερο για να την σώσει από την οργή του πατέρα της που ήθελε να φονευθεί. Τελικά, όμως, ο Έπαρχος διέταξε τον αποκεφαλισμό της. Στην ποινή της όρισε ως εκτελεστή της, το ίδιο το πατέρα της Βαρβάρας που ήταν και επιθυμία του. Σύμφωνα με τον βιογράφο αυτής, Συμεών, ο ίδιος ο πατέρας της την αποκεφάλισε ως “πατρικαίς χερσί τω πατρικώ ξίφει την τελείωσιν δέχεται”. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη. Η Ιουλιανή της Νικομηδείας μαρτύρησε μαζί με τη Βαρβάρα και τιμάται επίσης ως Αγία.
Ο τόπος αλλά και ο χρόνος του μαρτυρίου της Αγίας Βαρβάρας δεν είναι γνωστός. Κάποιοι υποστηρίζουν πως μαρτύρησε στη Νικομήδεια (σημερινή Izmit) της Βιθυνίας το 210, άλλοι στηνΗλιούπολη (σημερινή Baalbek) της Αιγύπτου το 360, ενώ άλλοι (κυρίως καθολικοί) σε κάποια πόλη της Τοσκάνης.