Σύμπασα η ανά τον κόσμο Ορθόδοξος Εκκλησία του Χριστού εορτάζει σήμερα την μνήμη των τριών μεγάλων Ιεραρχών και Οικουμενικών αυτής Διδασκάλων, Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Μας προσκαλεί, μέ «ύμνους και ωδές πνευματικές», να υμνήσουμε, να επαινέσουμε και να δοξάσουμε τις αρετές, την σοφία και την αγιότητα των τριών αυτών αγίων ανδρών. Και όπως οι επίγειοι βασιλείς και άρχοντες του κόσμου αυτού τιμούν και αμείβουν με μεγάλες τιμές και δώρα εκείνους που αγωνίσθηκαν για τα ιδανικά της πατρίδας, ή αναδείχθηκαν νικηφόροι στα πεδία των μαχών, ή στεφανοφόροι δοξάστηκαν στα στάδια των Ολυμπιακών αγώνων, με παρόμοιο τρόπον ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, θέλησε να τιμήσει και να δοξάσει μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας Του εκείνους, που εργάσθηκαν για την πίστη, όχι με επίγεια δόξα, αλλά με ουράνια· όχι με πρόσκαιρη τιμή, αλλά με αιώνια.
Στην εποχή μας γίνεται πολύς λόγος για την εκπαίδευση των νέων. Πολύς θόρυβος. Πολλές συζητήσεις. Διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα προβάλλονται και διεκδικούν πως είναι τα καλλίτερα και τα καταλληλότερα για να εκπαιδεύσουν τους νέους και να τους προάγουν σε σοβαρούς και επιτυχημένους επιστήμονες. Ο εικοστός αιώνας θεωρείται ως η κατ’ εξοχήν εποχή της εκπαίδευσης. Και είναι αληθές, ότι η εποχή μας διακρίνεται για την ζωηρότητα της εκπαιδευτικής της κινήσεως, η οποία εμφανίζεται στη σύσταση των σχολείων στα ποιό απομεμακρυσμένα χωριά με τους πλέον ολιγάριθμους κατοίκους ως και στις μεγαλύτερες πόλεις με την ίδρυση των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, στα οποία φοιτούν εκατοντάδες χιλιάδες νέοι για να παρακολουθήσουν μαθήματα της προτιμήσεώς τους και να ειδικευθούν στους κλάδους της επιστήμης της εκλογής τους.
Οι αρχαίοι πρόγονοί μας έλεγαν: «Τη επιμελεία τα πάντα δούλα γίνεται». Γι’ αυτό οι της σοφίας εραστές οφείλουν να εκμεταλλεύονται τον χρόνο των σπουδών τους και να μην τον σπαταλούν σε διασκεδάσεις και απασχολίες ξένες προς τον σκοπό της μόρφωσής τους. Παράλληλα όμως με την εγκύκλιο μόρφωση τους, οφείλουν να φροντίζουν για την απόκτηση της πνευματικής μόρφωσης και να επιδιώκουν την υγεία της ψυχής και του σώματος, σύμφωνα με το «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Το «χρόνου φείδου» πρέπει να γίνει βίωμα στην ζωή των νέων και ως μέλισσες να συγκεντρώνουν ακατάπαυστα το καθαρό νέκταρ της σοφίας απ’ όλα τα άνθη της γνώσεως. Παρ’ όλα ταύτα δεν αρκεί μόνον η εκπαίδευση, οι γνώσεις πρέπει να έχουν συμπαραστάτη και το χρηστό ήθος, διότι η παίδευση χωρίς την αληθή εσωτερική μόρφωση αντί ωφελείας γίνεται πρόξενος πολλών και μεγάλων κακών.
Οι αρχαίοι πρόγονοι μας, που με τόση σοφία μελέτησαν την ζωή, έφθασαν στο συμπέρασμα να λέγουν: «Δει γράμματα μαθείν και μαθόντα νουν έχειν». Οι γνώσεις δεν δίδουν στον άνθρωπο την αληθινή φρόνηση, διότι αυτή είναι αποτέλεσμα του σταθερού χαρακτήρα και του χρηστού ήθους. Η βάση της αξίας του ανθρώπου είναι η ψυχή του ανθρώπου, και η μόρφωσή της διαφέρει από τον πλουτισμό του ανθρώπου από τα εγκόσμια γράμματα και γνώσεις που αποκτά απ’ αυτά. Γι’ αυτό πολύ ορθά τόνισαν οι αρχαίοι πρόγονοι μας λέγοντας, ότι «παιδεία χωριζομένη αρετής πανουργία φαίνεται». Γι’ αυτό, σύμφωνα με την διδασκαλία των Τριών Μεγάλων Πατέρων και Οικουμενικών Διδασκάλων της Πίστεώς μας, ο νέος πρέπει να φροντίζει για την πραγματική του μόρφωση, που θα εμπλουτίζεται από την κατά Χριστόν μόρφωση και τρόπου ζωής. Διότι μόνον διά της Χάριτος του Χριστού ο κάθε νέος μπορεί να φθάσει στην ψυχική του τελειότητα και αγιότητα , την αγάπη προς το αγαθό, την αφοσίωση προς το πνευματικό ιδεώδες και την ηθική του τελείωση στη ζωή. Χωρίς Χριστό, όση μόρφωση κι αν έχει κανείς, δεν δύναται να ανεύρει την αλήθεια.
Ο Κύριος είπε: «Γνώσεσθε την αλήθεια, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιωαν. 8:32). Η αληθινή γνώση των επιγείων και των ουρανίων πραγμάτων εκπηγάζουν από την ουράνια Σοφία του Θεού. Ο Θεός είναι η πηγή πάσης σοφίας και χορηγός της ζωής, διότι είναι η Αυτο-αλήθεια και Αυτο-ζωή. «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάν. 14:6). Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: «Ου γαρ σοφίας ανθρωπίνης δείται η θεία Γραφή προς την κατανόησιν των γεγραμμένων, αλλά της του Πνεύματος αποκαλύψεως, ίνα, τον αληθή νουν των εγκειμένων καταμαθόντες, πολλήν εκείθεν δεξώμεθα την ωφέλειαν». Οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας θεωρούσαν την Φιλοσοφία, την αγάπη προς την σοφία, ως θυγατέρα της Θεολογίας, διότι διά της ορθής χρήσεως της εγκόσμιας σοφίας, έφθανε κανείς στον λόγο περί Θεού, την Θ ε ο λ ο γ ί α ν.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει: «Όσοι ευδοκιμούν και επιτυγχάνουν εις τον καλόν βίον και εις την παιδείαν, ούτοι είναι τέλειοι και ζουν με την μακαριότητα της άλλης ζωής». Οι Τρεις Ιεράρχες, συμφώνως προς το «ου γαρ θελήματι ανθρώπου ηνέχθη ποτέ προφητεία, αλλ’ υπό Πνεύματος Αγίου φερόμενοι ελάλησαν άγιοι Θεού άνθρωποι» (Β΄ Πέτρ. 1:21), κινούνται και φωτίζονται με άρρητο τρόπο από Άγιο Πνεύμα, οι οποίοι «θεοπνεύστως απεφεύγξαντο» τα θεία λόγια «άνωθεν λαβόντες της τούτων αποκάλυψιν σαφώς». Η αλήθεια είναι μία, εκπορευομένη από την Αυτό-αλήθεια, τον Χριστόν, ο οποίος «φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον» (Ιωάν. 1: 9). Ο Απόστολος Παύλος λέγει: «Εκάστω δε δίδοται η φανέρωσις του Πνεύματος προς το συμφέρον, ω μεν γαρ διά του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, άλλω δε λόγος γνώσεως κατά το αυτό Πνεύμα».
Στη Χριστιανική Αποκάλυψη, ο Θεός υπηρετεί τον άνθρωπο. Ο Θεός Λόγος γίνεται άνθρωπος, για να ελευθερώσει το πλάσμα Του από την δουλεία της αμαρτίας και να του χαρίσει τον φωτισμό της αληθινής θεογνωσίας. Το θέλημα του Θεού ανταποκρίνεται στο βαθύτερο θέλημα και συμφέρον του ανθρώπου, που είναι η εν Χριστώ σωτηρία του. Η Ορθόδοξος Εκκλησία έζησε και ζει με τους Πατέρες και Διδασκάλους της, οι οποίοι δημιουργήθηκαν μέσα στους ιδίους τους κόλπους Της με την καθοδήγηση και φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Διακρίθηκαν σε αγιότητα, οσιότητα, διαποίμανση των πιστών και ανέλαβαν την ευθύνη της πνευματικής τους καθοδήγηση και προκοπή. Μέσα από τα συγγράμματα τους εξηγούν τον λόγο του Θεού, διαφωτίζουν το αγιαστικό και φωτιστικό έργο του Αγίου Πνεύματος, και γνωρίζουν στους πιστούς κατά βάθος τις θείες Γραφές.
Το έργο, λοιπόν, των Τριών Ιεραρχών συντελέσθηκε σε καίριες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας με την ιδαίτερη Χάρη και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Εσείς, η σημερινή νεολαία πρέπει να αισθάνεστε ευτυχής, διότι όχι μόνον η Πολιτεία, αλλά και άτομα, σωματεία και οργανώσεις ιδρύουν δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια για να εύρετε την κοινωνική σας αποκατάσταση. Με τα πνευματικά εφόδια που σας προσφέρονται, με τις επιστημονικές γνώσεις που αποκτάτε, μπορείτε να αντικρύσετε με περισσότερο θάρρος την ζωή και να αναδειχθείτε εύχρηστα μέλη στην κοινωνία. Ως επιστήμονες, έχετε την δυνατότητα να προσφέρετε τις επιστημονικές σας γνώσεις για την καλή και ορθή λύση των κοινωνικών προβλημάτων, την απόδοση της δικαιοσύνης, την συνηγορία υπέρ των αδικουμένων, την θεραπεία των ασθενών, τον φωτισμό της σκέψεως και να προάγετε γενικώτερα την ζωή σε υψηλότερες σφαίρες.
Αγαπητοί μου χριστιανοί, Σήμερα, η γιορτή των Τριών Ιεραρχών μας καλεί να στρέψουμε την προσοχή μας αφ’ ενός μεν προς την αγάπη των τριών αγίων ανδρών για τα γράμματα, αφ’ ετέρου δε προς τον φιλόθεο ζήλο τους για τις αρετές και έργα ευποιϊας. Μας καλεί να στολίσουμε τις ψυχές μας με έργα θεάρεστα και κατορθώματα πνευματικά. Μας καλεί να μιμηθούμε τον βίο και την πολιτεία εκάστου ανδρός, διότι μ’ αυτό τον τρόπο τιμάμε τους αγίους της Εκκλησίας μας. Είθε η Χάρις του Παναγίου Πνεύματος διά των πρεσβειών των Αγίων τριών Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου, να χαρίζει σ’ όλους τον θείο φωτισμό και να μας αξιώσει της ουρανίας αυτού Βασιλείας. Αμήν.
